Iets minder dan 240.000 sterfgevallen per jaar in de Europese Unie kunnen worden toegeschreven aan de blootstelling aan fijne stofdeeltjes, een belangrijke luchtverontreinigende stof, volgens de meest recente beoordeling van de gezondheidseffecten van de luchtkwaliteit van het Europees Milieuagentschap (EMA/EEA)), die vandaag wordt gepubliceerd nu de nieuwe EU-regels van kracht worden. De meest recente gegevens bevestigen ook opnieuw dat Europeanen nog steeds worden blootgesteld aan concentraties luchtverontreinigende stoffen die aanzienlijk boven de aanbevolen niveaus van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) liggen. Uit een afzonderlijke beoordeling bleek ook dat bijna driekwart van de Europese ecosystemen wordt blootgesteld aan schadelijke niveaus van luchtverontreiniging.
Ondanks de uitdagingen bij het verminderen van onze blootstelling aan luchtverontreinigende stoffen, bevestigen de gegevens een trend dat het geschatte effect op de gezondheid door langdurige blootstelling aan drie belangrijke luchtverontreinigende stoffen (fijne stofdeeltjes, stikstofdioxide en ozon) verbetert, volgens de EMA-briefing Harm to human health from air pollution in Europe: burden of disease status 2024’.Tussen 2005 en 2022 is het aantal sterfgevallen in de EU ten gevolge van fijne zwevende deeltjes of PM2,5 met 45% gedaald, waarmee we op koers blijven om de reductiedoelstelling van 55% te halen die is vastgelegd in het EU-actieplan voor nul verontreiniging in 2030.
Leena Ylä-Mononen, Uitvoerend directeur European Environment Agency (EEA): “Het is goed nieuws voor alle burgers dat we vanaf vandaag strengere EU-regels voor de luchtkwaliteit hebben, maar nog steeds hebben te veel mensen in heel Europa, vooral in steden, te lijden onder de slechte luchtkwaliteit, wat leidt tot ziekte en vroegtijdige sterfgevallen, die grotendeels te voorkomen zijn door de niveaus van deze verontreinigende stoffen in het milieu te verlagen. Luchtvervuiling heeft ook bredere negatieve gevolgen en schaadt de gezondheid van onze ecosystemen, waardoor het nog belangrijker is om onze inspanningen te verdubbelen om onze lucht schoon te maken.”
Nieuwe EU-regels voor luchtkwaliteit van kracht
De herziene richtlijn luchtkwaliteit, die deze maand in werking is getreden, brengt de grenswaarden voor de luchtkwaliteit in de EU dichter bij de WHO-normen, waardoor de gezondheidseffecten van luchtvervuiling de komende jaren verder zullen afnemen. Toch blijft luchtvervuiling het belangrijkste milieurisico voor de gezondheid van Europeanen (gevolgd door andere factoren zoals blootstelling aan lawaai, chemicaliën en de toenemende effecten van klimaatgerelateerde hittegolven op de gezondheid), met chronische ziekten en toerekenbare sterfgevallen tot gevolg, vooral in steden en stedelijke gebieden.
Volgens de laatste ramingen van het EMA/EEA waren in 2022 in de EU ten minste 239 000 sterfgevallen toe te schrijven aan blootstelling aan vervuiling door fijne zwevende deeltjes (PM2,5) boven de door de WHO aanbevolen concentratie van 5 µg/m3. 70 000 sterfgevallen zijn toe te schrijven aan blootstelling aan ozonverontreiniging (O3) en 48 000 sterfgevallen aan blootstelling aan stikstofdioxideverontreiniging (NO2).
Deze sterfgevallen hadden voorkomen kunnen worden door in 2022 aan de richtwaarden van de WHO te voldoen. Belangrijke informatie voor elk land is opgenomen in een aparte bijlage bij dit persbericht, inclusief informatie over de gevolgen voor de gezondheid en ecosystemen op nationaal niveau.Naast vroegtijdige sterfgevallen zijn ook de gevolgen van het leven met ziekten gerelateerd aan luchtvervuiling aanzienlijk. Het is van vitaal belang dat met deze gevolgen rekening wordt gehouden bij de beoordeling van de algemene gezondheidslasten van luchtverontreiniging, evenals met de voordelen die zouden voortvloeien uit schonere lucht in Europa, aldus de EMA-briefing.
Luchtverontreiniging heeft ook een negatieve invloed op onze natuur
In een aparte briefing van het EMA “Impacts of air pollution on ecosystems in Europe’” wordt bekeken hoe vegetatie wordt blootgesteld aan belangrijke luchtverontreinigende stoffen en hoe dit zich vertaalt in oogstopbrengst en economische schades.In de briefing van het EMA wordt vastgesteld dat stikstof in de lucht, die neerslaat op ecosystemen, de belasting met voedingsstoffen verhoogt (eutrofiëring), wat leidt tot veranderingen in de structuur en functie van ecosystemen (veranderingen in plantensoorten die in een gebied kunnen groeien). Met name 73% van de ecosystemen in de EU bevond zich in 2022 boven de kritische belasting voor eutrofiëring.
Het actieplan voor nul vervuiling (net-zero) omvat de doelstelling om het gebied van ecosystemen waar de stikstofdepositie de kritische belasting overschrijdt tegen 2030 met 25% te verminderen ten opzichte van de niveaus in 2005. Het is momenteel onwaarschijnlijk dat deze doelstelling wordt gehaald, aangezien deze tussen 2005 en 2022 met 13% is gedaaldOok werd ongeveer een derde van het Europese landbouwareaal blootgesteld aan ozonconcentraties op leefniveau boven de drempelwaarde die volgens de EU-regels is vastgesteld voor de bescherming van de vegetatie. Dit resulteerde in schade aan gewassen, verminderde opbrengsten en geschatte economische verliezen van minstens 2 miljard euro. Ozon beschadigt bossen en planten door de groeisnelheid te verminderen, de opbrengst te verlagen en de biodiversiteit aan te tasten. In 2022 overschreed 62% van het totale bosareaal in de 32 EER-lidstaten de kritische niveaus die zijn vastgesteld om bossen tegen ozon te beschermen. Aanzienlijke dalingen in de uitstoot van zwaveldioxide (SO2) in de afgelopen decennia hebben het probleem van verzuring grotendeels aangepakt