Coronasteunmaatregelen hebben in de afgelopen vier jaar waarschijnlijk 12.500 faillissementen voorkomen. Door de betere uitgangspositie van het bedrijfsleven komen daar, ondanks het terugbetalen van de coronaschuld, tot eind 2027 nog eens ruim 5.000 bedrijven bij. “We verwachten wel dat het terugbetalen van de uitgestelde belastingen de komende jaren leidt tot 1.500 extra faillissementen ten opzichte van een situatie waarbij de steun niet zou hoeven worden terugbetaald. Hoewel overheidsingrijpen dus succesvol was, kostte het ook veel geld en zorgde het ervoor dat ook niet-levensvatbare bedrijven konden blijven bestaan”, stelt RaboResearch
“Op basis van nieuwe faillissementsmodellen, waarin de grootste coronasteunmaatregelen expliciet zijn gemodelleerd, schatten we dat deze steun in de periode 2020Q2-2024Q2 ongeveer 12.500 bedrijven voor faillissement heeft behoed. Dit is een conservatieve inschatting, omdat we in deze doorrekening beperkt rekening hebben gehouden met het feit dat de Nederlandse economie bij het uitblijven van overheidssteun in een nog veel dieper dal had kunnen belanden. We verwachten dat het terugbetalen van belastingschuld de komende jaren zorgt voor nog eens 1.500 faillissementen. Aan de forse overheidssteun hing ook een stevig prijskaartje. Bovendien heeft de steun ervoor gezorgd dat niet-levensvatbare bedrijven hun activiteiten konden voortzetten, terwijl ze dat zonder steun wellicht niet hadden kunnen doen. Dit heeft waarschijnlijk een gezonde bedrijfsdynamiek geremd.”
Het aantal bedrijfsfaillissementen in Nederland stijgt sinds 2022 behoorlijk, nadat het tijdens en net na de coronacrisis was gedaald tot een historisch dieptepunt. RaboResearch heeft nieuwe faillissementsmodellen ontwikkeld. Die kunnen op basis van enkele macro-economische grootheden het faillissementsverloop in het verleden verklaren en ook het aantal faillissementen in de toekomst voorspellen (
Steunmaatregelen voorkwamen een faillissementsgolf
Door de coronacrisis is er de afgelopen jaren veel aandacht geweest voor een mogelijke faillissementsgolf in Nederland. Deze bleef echter uit, onder andere door forse steunpakketten vanuit de overheid. Voorbeelden van deze pakketten waren de loonkostensubsidie Noodmaatregel Overbrugging voor Werkgelegenheid (NOW), de Tegemoetkoming Vaste Lasten mkb (TVL) en uitstel van belastingbetaling.
Zonder steun had de pandemie volgens de analisten van RaboResearch mogelijk geleid tot een grootschalige faillissementsgolf van niet alleen zwakke niet-levensvatbare bedrijven, maar ook gezonde bedrijven. “Dit zou onnodige vernietiging van kapitaal, kennis en kunde tot gevolg hebben gehad. Verder had zonder overheidssteun het vertrouwen in de economie mogelijk een duikvlucht genomen, met een (sterk) oplopende werkloosheid tot gevolg en een krimp van de economie die veel dieper zou zijn geweest dan nu het geval was. Bovendien kan een faillissement voor een individuele ondernemer tragisch en zelfs traumatisch zijn .
Kritische kanttekeningen
Toch zijn ook enkele kritische kanttekeningen op hun plaats. Ten eerste stelt het Centraal Planbureau (2024) in een recente evaluatiestudie van de coronasteun dat, hoewel deze steun faillissementen en werkloosheid heeft voorkomen, dit is wel gebeurd tegen hoge publieke kosten. Ook was de steun niet gericht en te lang doorgezet.
Ten tweede heeft de coronasteun waarschijnlijk een rem gezet op de bedrijfsdynamiek in Nederland. Dit is niet alleen zichtbaar in het historisch laag aantal faillissementen van de afgelopen jaren, zoals hierboven beschreven. Het wordt ook gesuggereerd door een toename van het aandeel niet-levensvatbare bedrijven, een steeds verder dalende productiviteitgroei en sinds 2022 zelfs een dalend arbeidsproductiviteitsniveau. “Voldoende bedrijfsdynamiek is echter een belangrijke voorwaarde voor een gezonde economie, waarbij onrendabele niet-levensvatbare bedrijven uit de markt worden geduwd en schaarse productiefactoren (arbeid, land, kapitaal) vrijkomen voor productievere ondernemingen. Dit proces van zogenoemde ‘creatieve destructie’ zorgt voor innovatie en een efficiëntere marktwerking op de lange termijn . Bij dit proces past ook een terughoudende overheid waar dat kan.”
Bijlage
Faillissementsmodellen: vormgeving, bronnen en schattingsresultaten (B1 en B2)
