Steeds minder mensen verzekerd tegen arbeidsongeschiktheid

Steeds minder mensen zijn verzekerd tegen arbeidsongeschiktheid. In 2006 was dit nog 27% en sindsdien is dat gedaald naar 24%, vooral bij ib-ondernemers. Bij dga is in deze periode sprake van een lichte toename. Naarmate ondernemers meer verdienen, sluiten ze vaker een AOV af, zo blijkt uit een rapport van het Centraal Planbureau (CPB). Volgens de onderzoekers komt de afnemende verzekeringsgraad door de groei van het aantal zelfstandigen die zich bovendien steeds minder vaak verzekeren. “Een kwart van de zelfstandigen heeft onvoldoende financiële mogelijkheden om in een minimuminkomen te voorzien als zij arbeidsongeschikt worden. Meer dan de helft van de zelfstandigen heeft onvoldoende mogelijkheden om een vervangend inkomen op WIA-niveau te krijgen. Eén op de twintig heeft helemaal geen mogelijkheden om in een minimuminkomen te voorzien. Zij zullen waarschijnlijk een beroep op de bijstand doen.”

Een van de argumenten van zelfstandigen om zich niet te verzekeren, is dat ze voldoende andere mogelijkheden hebben. Uit het onderzoek blijkt verder dat ruim een kwart van de ib-ondernemers (27%) ook inkomen heeft uit loondienst; bij freelancers is dat 20% en bij dga’s slechts 5%. Daarnaast hebben de meeste zelfstandigen een werkende partner. Bij dga’s en freelancers is dat 74%, bij ib-ondernemers 66% en bij werknemers 61%. De belangrijkste alternatieve inkomensbron voor werknemers is de WIA-uitkering; van de zelfstandigen heeft bij een kwart een particuliere aov en voor andere zelfstandigen is het inkomen van de partner (35%) of het vermogen (28%) de belangrijkste bron van inkomsten

Een verplichte arbedsongeschiktheidsverzekering?

Een verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering kan een oplossing zijn, maar daar zitten voor- en nadelen aan. Dat komt door de uiteenlopende belangen van zelfstandigen onderling en de maatschappij als geheel. Verder zou nagedacht kunnen worden voor welk bedrag een zelfstandige zich zou moeten verzekeren, ook in vergelijking tot werknemers. Dit concluderen Ernest Berkhout en Rob Euwals van het Centraal Planbureau (CPB) in het recent verschenen onderzoek ‘Zelfstandigen en arbeidsongeschiktheid’.

Voordeel van een verplichte verzekering is dat die kan leiden tot minder ongelijke concurrentie tussen zelfstandigen en (verplicht verzekerde) werknemers. Daarnaast leidt een verplichte verzekering tot schaalvoordelen en meer solidariteit, doordat ook zelfstandigen met slechte risico’s zich kunnen verzekeren. Verder voorkomt het dat zelfstandigen een beroep doen op de bijstand. Nadelen zijn: minder keuzevrijheid en hogere kosten voor de zelfstandige en ongelijkere concurrentie met buitenlandse zelfstandigen. Of zo’n verplichte verzekering er moet komen, is een politieke keuze. Naast een verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering zijn er echter ook minder verplichtende vormen van verzekeren tegen arbeidsongeschiktheid denkbaar, bijvoorbeeld met een opting-out (uitstapmogelijkheid).

Werknemers hebben, dankzij hun arbeidsongeschiktheidsverzekering, gemiddeld meer mogelijkheden om een financiële klap op te vangen als zij arbeidsongeschikt worden dan zelfstandigen. Werknemers zouden er slechter voor staan dan zelfstandigen als er geen arbeidsongeschiktheidsverzekering was. Dit roept de (politieke) vraag op of werknemers te veel verzekerd zijn, zelfstandigen te weinig of dat deze verschillen te motiveren zijn door verschillende voorkeuren voor verzekeren. Een arbeidsongeschiktheidsverzekering op minimumniveau biedt vooral een verzekering tegen de partner- en vermogenstoets in de bijstand. Een verzekering op WIA-niveau voorkomt een grotere terugval in inkomen.

Het volledige rapport is te downloaden via:  https://www.cpb.nl/sites/default/files/omnidownload/CPB-Policy-Brief-2016-11-Zelfstandigen-en-arbeidsongeschiktheid.pdf.