Meer tekenen van stabiliteit en sociale veerkracht, maar de frequentie en ernst van burgerlijke onrust neemt toe, in 2025 is veerkracht mogelijk niet genoeg om te beschermen tegen sociale instabiliteit en de polarisatie is in veel landen toegenomen en gaat gepaard met aanzienlijke economische kosten, maar kan worden omgekeerd. Dat zijn enkele uitkomsten uit de vierde editie van de Social Resilience Index (SRI) van Allianz , waarin de onderliggende sterke en zwakke punten en percepties van de politieke, institutionele en sociale kaders van een land in kaart worden gebracht.
In 2024 laat de SRI zien dat een verbetering van de economische vooruitzichten, de afwezigheid van systeemverstorende gebeurtenissen en een lagere inflatie wereldwijd bijdragen aan een veerkrachtiger sociaal klimaat. Toch laat de toegenomen frequentie van protesten en rellen in 2024 zien hoe samenlevingen reageren op verschillende vormen van druk en hoe regeringen in staat zijn om te gaan met economische trends die het sociale contract uithollen.
Regio’s
Het Midden-Oosten kende de grootste stijging (+40,3%), gevolgd door Afrika (+19%), waar de stijging nog steeds kan worden toegeschreven aan de kosten van levensonderhoud in verschillende landen, zoals Kenia, Zuid-Afrika en Ethiopië. Azië kende een bescheiden stijging van +4,1% als gevolg van aanhoudende sociale en economische problemen in landen als India en Indonesië. De VS, Canada en Europa kenden een lichte stijging van +3-4% als gevolg van aanhoudende sociale en politieke verdeeldheid, migratieproblemen en economische onzekerheden. Latijns-Amerika daarentegen kende een daling van -25,7%, als gevolg van de relatieve vertraging van de inflatie, verbeterde politieke consensus en verhoogde veiligheidsinspanningen.
In 2025 is veerkracht misschien niet genoeg om te beschermen tegen sociale instabiliteit, vooral in landen waar politieke gebeurtenissen vaker voorkomen. Op basis van de frequentie van protesten en rellen en de belangrijkste sociale risico-indicatoren hebben we vier clusters van landen geïdentificeerd: landen die tekenen van normalisatie vertonen (Argentinië, Bolivia, Brazilië, Chili en Peru); landen met hoge inkomens en onderliggende sociale problemen (zoals Frankrijk, Duitsland, Italië, Spanje en de VS); opkomende economieën met gefragmenteerde samenlevingen (zoals India, Turkije en Mexico) en landen die onder zware druk staan (Nigeria, Syrië en Venezuela).
Superverkiezingsjaar
Het superverkiezingsjaar 2024 heeft in veel landen kwetsbaarheden aan het licht gebracht: alle zittende partijen in ontwikkelde landen hebben stemmen verloren (een primeur sinds WOII), en het ideologische zwaartepunt is naar rechts verschoven in 16 Europese landen en de Verenigde Staten. Tegen het einde van 2024 zullen er verkiezingen zijn in meer dan 70 landen – waar bijna de helft van de wereldbevolking woont – waardoor de stijgende trend van polarisatie een reden tot bezorgdheid is.
.
De kracht van democratische instellingen, sociale cohesie en het vertrouwen in goed functionerende markten en economieën worden aangetast door toegenomen partijdigheid”, zegt Ludovic Subran, hoofdeconoom bij Allianz. De grootste verschuivingen naar ideologisch rechts werden waargenomen tijdens de laatste twee EU-verkiezingen in 16 EU-landen, waaronder Portugal, Italië, Roemenië, Bulgarije, Tsjechië en Spanje.
De polarisatie is in veel landen toegenomen en gaat gepaard met aanzienlijke economische kosten. Politieke gezindheid speelt een belangrijke rol in het consumentengedrag, zoals we hebben gezien bij eerdere gebeurtenissen van verhoogde politieke onzekerheid in democratieën. Een schok in het consumentenvertrouwen van -10% en -20% gedurende één periode zou de consumptie in de VS de komende vier jaar doen dalen met respectievelijk $105 miljard ($ 304 per hoofd) en $215 miljard ($ 622 per hoofd).
In Europa zouden dezelfde schokken de consumptie met $ 52 miljard ($ 147 per hoofd van de bevolking) en $ 103 miljard ($ 296 per hoofd van de bevolking) doen afnemen, waarbij het effect gematigder is omdat het consumentenvertrouwen in de EU nog niet volledig is hersteld van de gevolgen van de pandemie en de geopolitieke spanningen.
De lange schaduw van de inflatie, de veelbesproken fiscale aanpassingsmaatregelen en de aanhoudende productiviteitsgroei vereisen dat beleidsmakers het groeiende vertrouwensdeficit verder overbruggen, de risico’s van polarisatie actief verminderen en de kracht van eenheid benutten. Onderzoek heeft uitgewezen dat er tussen 1900 en 2020 105 perioden waren waarin landen in staat waren om polarisatie gedurende ten minste vijf jaar terug te dringen van een schadelijk niveau
“De weerstand van het publiek tegen hervormingen komt vaak meer voort uit zorgen over eerlijkheid, vertrouwen en misvattingen. Om steun te krijgen, moeten beleidsmakers de communicatie verbeteren, het publiek betrekken bij het vormgeven van hervormingen en mogelijke schade aanpakken met ondersteuning op maat om vertrouwen op te bouwen door middel van transparante, participatieve processen”, zegt Subran.
“De weerstand van het publiek tegen hervormingen komt vaak meer voort uit zorgen over eerlijkheid, vertrouwen en misvattingen. Om steun te krijgen, moeten beleidsmakers de communicatie verbeteren, het publiek betrekken bij het vormgeven van hervormingen en mogelijke schade aanpakken met ondersteuning op maat om vertrouwen op te bouwen door middel van transparante, participatieve processen”, zegt Subran.
