Vier jaar na het hoogtepunt van de COVID-19-pandemie melden veel landen nog steeds een verhoogd sterftecijfer door alle oorzaken in vergelijking met het niveau van voor de pandemie. Volgens het rapport The future of excess mortality after COVID-19 van het Swiss Re Institute kunnen, als de voortdurende gevolgen van de ziekte niet worden beperkt, de sterftecijfers onder de algemene bevolking in de VS tot 3% hoger blijven dan vóór de pandemie en in het VK tot 2,5% in 2033.
Paul Murray, CEO L&H Reinsurance bij Swiss Re zegt: “COVID-19 is nog lang niet voorbij. De VS rapporteerde een gemiddelde van 1.500 COVID-19 doden per week voor 2023, vergelijkbaar met fentanyl of vuurwapensterfte. Als dit zo doorgaat, suggereert onze analyse een potentieel scenario van verhoogde oversterfte dat zich uitstrekt over het volgende decennium. Het sterftecijfer kan echter al veel eerder terugkeren naar het niveau van vóór de pandemie. De eerste stap is om COVID onder controle te krijgen, met maatregelen zoals vaccinaties voor de kwetsbaren. Op de langere termijn zijn medische vooruitgang, een terugkeer naar reguliere gezondheidszorg en het aannemen van gezondere levensstijlkeuzes essentieel.”
Oversterfte is een maat voor het aantal sterfgevallen boven een verwacht niveau in een bepaalde populatie. Typisch zou de oversterfte door alle oorzaken rond de nul moeten liggen, omdat de belangrijkste doodsoorzaken relatief stabiel blijven over de lange termijn. Schommelingen in oversterfte zijn meestal van korte duur en weerspiegelen ontwikkelingen zoals een grootschalige medische doorbraak of de negatieve impact van een grote epidemie. Naarmate de samenleving deze gebeurtenissen absorbeert, zou de oversterfte echter moeten terugkeren naar de baseline.
Bij COVID-19 is dit niet het geval en ligt de oversterfte door alle oorzaken nog steeds boven de basislijn van vóór de pandemie. In 2021 piekte de oversterfte in de VS tot 23% boven de basislijn van 2019 en in het VK tot 11%. Volgens schattingen in het rapport van het Swiss Re Institute is de sterfte in 2023 nog steeds aanzienlijk hoger: 3-7% in de VS en 5-8% in het VK. Als de onderliggende oorzaken van de huidige oversterfte blijven bestaan, kan volgens de analyse van het Swiss Re Institute de oversterfte in 2033 nog steeds 3% bedragen voor de VS en 2,5% voor het VK.
De belangrijkste drijvende factor van zowel de huidige als de toekomstige oversterfte zijn ademhalingsaandoeningen (inclusief COVID-19 en griep), met andere oorzaken zoals hart- en vaatziekten, kanker en stofwisselingsziekten. De uitsplitsing naar doodsoorzaak varieert per rapporteringsmechanisme in een land.
Optimistische scenario’s vereisen gezondheidszorg en medische vooruitgang
Het rapport van Swiss Re onderzoekt een optimistisch scenario waarin het sterftecijfer al in 2028 terugkeert naar het niveau van voor de pandemie. In dit scenario wordt medische vooruitgang, zoals injectables voor gewichtsverlies en ontwikkelingen op het gebied van kanker, zoals gepersonaliseerde mRNA-vaccins, gecombineerd met een afname van de impact van COVID-19 en gezondere levensstijlkeuzes.
De wisselwerking tussen COVID-19 en cardiovasculaire sterftecijfers is significant voor oversterfte. Het virus zelf heeft een directe invloed omdat het bijdraagt aan doodsoorzaken zoals hartfalen. Verder heeft COVID-19 een indirect effect gehad via de verstoring van gezondheidszorgsystemen – een factor die in de pandemische jaren naar voren kwam. Deze verstoring heeft geleid tot een achterstand bij essentiële harttests en -operaties, wat betekent dat aandoeningen zoals hoge bloeddruk te weinig zijn gediagnosticeerd en daarom niet zijn behandeld.
Implicaties voor verzekeraars
Oversterfte in de algemene bevolking is een belangrijke indicator voor verzekeraars, omdat verschuivingen in de belangrijkste doodsoorzaken een herbeoordeling van extra risico’s in hun sterfteportefeuilles nodig kunnen maken.
“De huidige niveaus van oversterfte zijn zorgwekkend. Verzekeraars en herverzekeraars beschikken echter over een reeks instrumenten om deze trend te beheersen. Specifieke acties zijn onder andere het aanpassen van de acceptatiefilosofie, risicobereidheid en sterftecijfers bij prijsstelling en reservering. Verzekeraars kunnen proactief zijn in het richten van preventieprogramma’s voor polishouders en hen helpen in de gezamenlijke inspanning om een langer, gezonder leven te ondersteunen.”
Het rapport is hier beschikbaar: Swissre.com.
