Hoe zou bescherming tegen natuurrampen er in Duitsland uit kunnen zien? Het Franse CatNat-systeem wordt vaak als voorbeeld genoemd. Verzekeraars hebben hun twijfels, schrijft de Duitse verzekeraarsorganisatie GDV op haar website.
In het debat over de verplichte verzekering tegen natuurrampen veroorzaakt door hevige regenval en overstromingen is de Franse CatNat-heffing de afgelopen dagen vaak vergeleken met de kosten van een Duitse opstalverzekering inclusief dekking tegen natuurrampen. In sommige gevallen met huizen met een hoog risico, die slechts 0,4% van de woningen in Duitsland uitmaken. “Deze vergelijking is dubieus en gewoon verkeerd. Je kunt systemen met elkaar vergelijken – maar doe dat dan wel op de juiste manier,” zegt GDV adjunct-directeur Anja Käfer-Rohrbach. “Een één-op-één overname van het Franse CatNat-systeem in Duitsland zou niets minder betekenen dan een complete paradigmaverschuiving in het verzekeringslandschap en in de samenwerking tussen de staat en de verzekeringssector.”
Frankrijk heeft sinds 1982 een gemengd systeem voor natuurrampen. Naast de particuliere verzekeringsdekking, die ongeveer gelijk is aan de traditionele opstalverzekering in Duitsland, is er ook het Catastrophe Naturelles (CatNat) systeem dat is opgezet door de Franse staat en dat natuurgevaren dekt. De Fransen moeten een extra heffing betalen voor dit CatNat-systeem. Daarnaast is de Franse staat uiteindelijk verantwoordelijk voor alle schade waarvoor geen geld meer is in de CatNat-pot met een onbeperkte staatsgarantie. De stabiliteit van het CatNat systeem wordt in gevaar gebracht door de gevolgen van klimaatverandering. Sinds 2015 is er een tekort. Het Franse ministerie van Financiën heeft daarom op 2 april 2024 dringende aanbevelingen gepubliceerd om het systeem te stabiliseren.
Speciale kenmerken van het gecentraliseerde Franse systeem
Het Franse systeem wordt gekenmerkt door uitgebreide staatsinterventie en gecentraliseerde besluitvorming. De Franse staat bepaalt uitgebreid het wettelijke kader van het systeem definieert de betrokken risico’s en de gebeurtenissen die het systeem in werking stellen, bepaalt de prijzen, aftrekposten en dekking en aanvaardt onbeperkte aansprakelijkheid voor schades via de publieke herverzekeraar Caisse Centrale de Réassurance (CCR).
Zoals Käfer-Rohrbach verder uitlegt, is de CCR de spil van het Franse systeem. Het biedt verzekeraars niet alleen onbeperkte stop-loss herverzekeringsdekking met een staatsgarantie, maar neemt ook de helft van de schadelast op zich van alle andere schade door natuurrampen zoals hagel en storm – als zogenaamde proportionele herverzekering. Volgens haar wordt de ‘gunstige premie in de etalage’; gekocht doordat de staat en zijn CCR een groot deel van het risico op zich nemen. De staat is ook altijd verplicht om in te grijpen als de schadelast voor de CCR een bepaald bedrag overschrijdt, wat de interventiedrempel van de staat wordt genoemd.
Verplichte heffing aan de staat, die politiek beslist over de uitbetaling
“Het Franse Cat-Nat systeem is geen op risico gebaseerde particuliere verzekering in de zin van het Europese toezichtsregime Solvency II,” zegt Käfer-Rohrbach. In plaats daarvan geldt het volgende:
- contractueel recht op compensatie van het CatNat systeem. Compensatie wordt alleen betaald als de gebeurtenis door een interministeriële commissie in Parijs is uitgeroepen tot natuurramp (artikel 1 (4) van de CatNat-wet). Er is geen directe juridische vordering tegen het CatNat systeem op grond van het verbintenissenrecht.
- Particulieren betalen geen risicogebaseerde premie voor natuurrampen, maar een wettelijk geregelde heffing die momenteel twaalf procent van de premie voor onroerendgoedverzekeringen bedraagt. De heffing zal drastisch worden verhoogd tot 20 procent in 2025, omdat het systeem al jaren een tekort heeft als gevolg van klimaatverandering en extreme weersomstandigheden.
- De hoogte van het wettelijke eigen risico voor particulieren in dit systeem is 380 euro per schadegeval voor opstaldekking (gebouwenverzekering). Het loopt op tot 1.520 euro bij schade door verzakking als gevolg van droogte of op plaatsen die meerdere keren door natuurrampen zijn getroffen.
- De kosten voor de onderliggende opstalverzekering en de natuurlijke gevaren daarvan komen er in Frankrijk ook nog bij als het CatNat systeem niet uitkeert. In de praktijk zijn de kosten voor polishouders in Frankrijk dus aanzienlijk hoger. De bewering dat een verzekering tegen natuurrampen in Frankrijk ‘gemiddeld 26 euro per jaar’kost, is daarom onjuist. Het is ook een onjuiste vergelijking met de totale op risico gebaseerde verzekeringspremie voor een woongebouw in Duitsland.
En niet in de laatste plaats heeft het CatNat-systeem een duidelijke grondwettelijke basis,” zegt Käfer-Rohrbach. Artikel 12 van de preambule van de Franse grondwet van 27 oktober 1946 stelt: “De natie verklaart de solidariteit en gelijkheid van alle Fransen bij het dragen van de lasten die voortvloeien uit nationale rampen.” Een vergelijkbare grondwettelijke regeling bestaat niet in Duitsland, wat betekent dat elke stap in de richting van CatNat gepaard zou gaan met grondwettelijke risico’s.
Een positief aspect van het Franse systeem is dat het risico op natuurrampen uiteindelijk holistisch is benaderd. Het behandelt zowel verzekeringskwesties als overheidsbemoeienis in het geval van grote schade. Het zogenaamde Fonds Barnier (Fonds de Prévention des Risques Naturels Majeurs), dat bedoeld is om aanpassings- en beschermingsmaatregelen te bevorderen, maakt uiteindelijk ook deel uit van het systeem. Jammer genoeg hebben vooral de federale staten nog steeds niet ingezien dat “verzekering” alleen niet volstaat.
