Psychosociale arbeidsbelasting (PSA) , omstandigheden op het werk die stress veroorzaken, kan slecht zijn voor de gezondheid van werkenden. Het RIVM stelt op basis van een verkenning dat er een rechtstreeks verband is tussen PSA en de fysieke veiligheid van werkenden. Zo blijken PSA-factoren samen te hangen met gevaarlijk gedrag en ongelukken op het werk. Dat komt vooral door de factoren tijdsdruk, de hoeveelheid en/of emotioneel belastend werk en ongewenst gedrag van collega’s en leidinggevenden, zoals gebrek aan sociale steun of pesten .
Volgens internationale literatuur kan tijdsdruk er op verschillende manieren voor zorgen dat werken minder veilig wordt. Werkenden kunnen bijvoorbeeld bewust veiligheidsmaatregelen minder serieus nemen. Zo kunnen zij stappen uit veiligheidsprotocollen overslaan omdat ze te veel werk te doen hebben. Onbewust kan vermoeidheid, ontstaan door werken onder tijdsdruk, ervoor zorgen dat ze minder alert zijn om veiligheidsmaatregelen te nemen.
Nederland
Voor organisaties is het belangrijk om hier rekening mee te houden en zo nodig maatregelen te nemen. Uit Nederlandse gegevens kwam ongewenst gedrag binnen een organisatie sterk naar voren als oorzaak voor ongelukken op het werk. Dat gaat over (intern) ongewenst gedrag, pesten, geweld of seksuele intimidatie door collega’s of de leidinggevende. Verder zijn er aanwijzingen dat een gebrek aan sociale steun en zelfstandigheid bijdragen aan onveiligheid, net als hoge tijdsdruk, een gebrek aan autonomie en emotioneel zwaar werk.
Het RIVM bestempelt in het onderzoek psychosociale arbeidsbelasting als één van de grootste risico’s op het terrein van gezond werken. Er zijn aanwijzingen dat PSA ook een rol speelt bij het ontstaan van arbeidsongevallen. Bij ongeveer een op de zes werknemers is psychische overbelasting naar eigen zeggen de belangrijkste oorzaak van het meest recente ongeval.
Bevindingen
Internationale reviews tonen associaties tussen PSA en arbeidsveiligheid. ‘Belemmerende PSA-factoren’ hangen samen met arbeidsongevallen en bijna-ongevallen. Onveilig gedrag is hierin een mediator. Dit betekent dat de belemmerende factoren kunnen leiden tot onveilig gedrag, wat vervolgens kan leiden tot (bijna) ongevallen.
Onvoldoende kan worden geconcludeerd dat werkdrukfactoren samengaan met een verhoogd risico op arbeidsongevallen. Er zijn aanwijzingendat de blootstelling aan PSA-factoren samenhangt met arbeidsveiligheid in hoge risicosectoren, zoals de bouw en transportsector.
Op basis van de bestudeerde studies is het niet mogelijk om per factor een conclusie te trekken over het verband met (factoren onderliggend aan) gedrag of (bijna) ongevallen. Een systematische review of meta-analyse per PSA-factor die gebaseerd is op meerdere studies van hoge kwaliteit zou hierin inzicht kunnen geven.
Alleen tijdsdruk/productiedruk (het hebben van weinig middelen en tijd om werk van goede kwaliteit te leveren) komt veelvuldig voor als factor die samenhangt met arbeidsveiligheid. Werken onder productiedruk kan op meerdere manieren zorgen dat de arbeidsveiligheid in het geding komt. Onder andere doordat veiligheidsmaatregelen minder serieus genomen worden, dat de cognitieve capaciteit van werkenden wordt aangetast, of dat vermoeidheid werkenden minder alert maakt (11).
Conclusie
Op basis van de verkenning van de internationale en Nederlandse wetenschappelijke literatuur ziet de RIVM voldoende aanwijzingen om te concluderen dat PSA-factoren samenhangen met onveilig gedrag en ongevallen bij werkenden. “Het is niet bekend of er een relatie tussen alle individuele PSA-factoren en arbeidsveiligheid is, en hoe groot dit verband is. Dit vanwege het gebrek aan systematische reviews en metaanalyses waarin één PSA-factor centraal staat. Desondanks zien we dat twee van de PSA-factoren sterker uit de verkenning naar voren komen dan andere factoren. Het gaat hierbij om (intern) ongewenst gedrag en werken onder tijdsdruk dan wel productiedruk.”
Meer weten? Download dan hier het literatuuronderzoek.
