Uit de Arbobalans 2020 blijkt dat de kans op een zelf gerapporteerde beroepsziekte onder Nederlandse werknemers toenam in 2019 (dus nog ruim voor COVID-19). Het gaat met name om psychische beroepsziekten en beroepsziekten van het bewegingsapparaat, zo blijkt uit de Kerncijfers Beroepsziekten 2021 van het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten (NCvB).
Er wordt geschat dat er jaarlijks 4.100 werkgerelateerde sterfgevallen zijn, waarvan bijna driekwart (mede) als gevolg van blootstelling aan stoffen. De kosten die samenhangen met beroepsziekten zijn in vijf jaar verdubbeld naar 2,5 miljard euro. Van alle werknemers die in 2019 verzuimden geeft 26% aan dat de klachten deels of hoofdzakelijk aan het werk gerelateerd zijn.
Er wordt daarom gepleit voor een grotere inzet op preventie van beroepsziekten en ziekteverzuim. Voor preventie is het van belang te kijken naar de kenmerken die op groepsniveau samenhangen met beroepsziekten. De belangrijkste drie werkkenmerken voor alle beroepsziekten in 2019 zijn: ontevredenheid met het werk, hoge taakeisen en zich vaak herhalende bewegingen. Voor preventie van de ziektelast door beroepsziekten in Nederland lijkt dus de aanpak van deze drie factoren belangrijk.
Burnn-out/overspannenheid
De Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden geeft aan dat in 2020 3,2% van de werknemers te maken heeft met een zelf gerapporteerde beroepsziekten. De beroepsziekten die in 2020 het vaakst door werknemers werden gerapporteerd zijn overspannenheid/burn-out (2,6%), klachten aan de arm, nek, schouder, arm, pols of hand (1,8%) en lage rug aandoeningen (1,4%).
In veel van de ons omringende landen is COVID-19, indien dit door blootstelling op het werk is veroorzaakt, inmiddels erkend als beroepsziekte. Soms is hiervoor ook compensatie mogelijk. In Nederland is het sinds eind maart 2020 mogelijk is om COVID-19 als beroepsziekte te melden bij het NCvB. In 2020 zijn er 1.918 meldingen gedaan door 231 bedrijfsartsen. Dat is 39% van het totaal aantal meldingen van beroepsziekten.
De meeste meldingen zijn – zoals te verwachten – afkomstig van verpleeghuizen (n=926; 48%), ziekenhuizen (n=577; 30%) en instellingen voor verstandelijk gehandicapten en psychiatrische patiënten (n=105; 5,5%). Andere sectoren met meerdere meldingen zijn industrie (n=35; 1,8%), onderwijs (n=32; 1,7%), overheid en openbaar bestuur (n=21; 1,1%) en groot- en detailhandel (n=19; 1,0%).
In het jaarverslag 2019 van het Coronel Instituut voor Arbeid en Gezondheid (‘Samen 100 jaar arbeid en gezondheid’) wordt teruggeblikt op 25 jaar NCvB. In 25 jaar zijn ruim 130.000 beroepsziekten bij het NCvB geregistreerd. Ook in Europa is sinds lange tijd weer informatie beschikbaar over de incidentie van een geharmoniseerd aantal beroepsziekten in de vorm van experimentele data. In 2018 is een daling zichtbaar van 14% ten opzichte van referentiejaar 2013. 9 Met 45 diagnostische registratierichtlijnen – veelal gebaseerd op systematische literatuur – studies – kunnen bedrijfsartsen beroepsziekten vaststellen en melden. Naast richtlijnontwikkeling en registratie gaat het NCvB zich meer richten op de preventie van beroepsziekten, onder andere door risicocommunicatie over beroepsziekten.
Speerpunten NCvB
De risicocommunicatie richt zich op de werkgerelateerde risicofactoren voor beroepsziekten, met name voor de veel voorkomende psychosociale en fysieke risicofactoren. Andere speerpunten van het NCvB zijn vroege signalering en preventie van beroepsziekten door preventief medisch onderzoek en gerichte onderzoeksprojecten naar het voorkómen van werk – gerelateerde aandoeningen van het bewegingsapparaat, huidkanker en overspanning-burnout.
