De laatste jaren zien we steeds vaker branden die niet alleen negatieve gevolgen hebben voor de direct getroffenen of hun naaste buren, maar ook voor burgers en bedrijven in de wijde omgeving. Wat vinden we hiervan als samenleving? Welke risico’s vinden we acceptabel en welke niet? Met het rapport ‘Maatschappelijke impact van branden’ start het lectoraat Brandpreventie van het IFV hierover een brede discussie.
In het rapport beschrijft het lectoraat 61 branden uit de afgelopen drie jaar, waarbij sprake was van een impact op de omgeving. René Hagen, lector Brandpreventie: “Het beeld dat hieruit naar voren komt, is heel divers. Het gaat niet alleen om ziekenhuizen en scholen die dicht moeten, winkels die hun deuren moeten sluiten of wegen die moeten worden afgesloten. Ook wanneer een monumentaal gebouw door brand verloren gaat of duizenden dieren omkomen bij een stalbrand, kun je spreken van een maatschappelijke impact.”
Regelgeving gericht op individuen
De Nederlandse brandveiligheidsregelgeving is gericht op de bescherming van individuen bij brand. Hagen legt uit: “Mensen moeten bij brand veilig uit een gebouw kunnen vluchten en een brand mag niet overslaan naar de buren. Als je als bedrijf hiervoor maatregelen treft, voldoe je aan de regels. Andere vormen van impact, zoals rook- en stankoverlast en het evacueren van burgers, worden echter niet voorkomen met de regelgeving. Ook de repressieve inzet van de brandweer kan vaak de negatieve effecten voor de samenleving niet voorkomen.”
Met het rapport als eerste aanzet wil Hagen een brede discussie op gang brengen over brandrisico’s: “Accepteren we dat bedrijven zich uit kostenoverwegingen slechts richten op het wettelijk minimum wat brandveiligheid betreft? In feite is brand de uitkomst van een risicoafweging en geen ‘domme pech’. Vinden we het dan terecht dat de gevolgen van deze afweging (deels) worden afgewend op de samenleving? En, als het antwoord ‘nee’ is op deze vraag, wat zou hieraan gedaan kunnen worden?”
Conclusies
In het rapport ‘Maatschappelijke impact van branden’ trekt het lectoraat Brandpreventie van het IFV daarnaast de volgende conclusies:
- Als het gaat om de Nederlandse brandveiligheidsregelgeving valt op dat deze weinig expliciet gebaseerd is op een risicoafweging in termen van kansen en effecten. Impliciet lijkt de regelgeving gericht te zijn op het voorkomen dat mensen als gevolg van brand overlijden en dat naburige panden geen schade mogen oplopen, maar dit is niet verder uitgewerkt. In de brandveiligheidsregelgeving lijkt de maatschappelijke impact geen rol te spelen, met uitzondering van de regelgeving rond veestallen sinds 2014.
- De volgende categorieën zijn in dit rapport onderscheiden: rookoverlast voor omwonenden, verkeerscongestie, uitval van bedrijven, uitval van scholen, ziekenhuizen en nutsvoorzieningen, aantasting van cultureel erfgoed en dierenleed.;
- Er is altijd een risico aanwezig dat branden kunnen leiden tot een zekere mate van maatschappelijke impact. Het is daarom belangrijk dat er een goede afweging plaatsvindt over de risico’s die we als maatschappij willen dragen (c.q. accepteren) en welke niet. Hierbij kunnen de volgende verschillende overwegingen een rol spelen:
> Alle activiteiten kennen een zeker risico: het risico kan nooit nul zijn;
> Een zekere risicoacceptatie en veerkracht is dus noodzakelijk;
> Bij risico’s kan er vaak een onderscheid gemaakt worden tussen risicoveroorzaker en risicodrager (c.q. degene die de nadelen ondervindt wanneer een risicovolle activiteit misgaat);
> De risicodrager kan een individu zijn, maar ook de samenleving als geheel;
> Mogelijke nadelen van risicovolle activiteiten kunnen praktisch of economisch van aard zijn of kunnen diepere collectieve waarden betreffen;
> Soms is het nadeel tijdelijk, soms is het definitief en onomkeerbaar.
Het lectoraat Brandpreventie is benieuwd hoe anderen denken over deze problematiek. Mail uw reactie naar onderwijscontent@ifv.nl. Het volledige rapport ‘Maatschappelijke impact van branden’ kunt u hier downloaden: https://www.ifv.nl/kennisplein/Documents/20180628-IFV-Maatschappelijke-impact-van-branden.pdf.
