De Europese landbouwsector lijdt jaarlijks gemiddeld €28 miljard aan schade door ongunstige weersomstandigheden. Tegen 2050 kan de schadelast oplopen tot meer dan €40 miljard per jaar onder een ongewijzigd emissiescenario, zo blijkt uit het rapport ‘Insurance and Risk Management Tools for Agriculture in the EU’ van Howden, gepubliceerd door de Europese Investeringsbank (EIB) en de Europese Commissie.
Het onderzoek biedt de meest gedetailleerde en consistente financiële en risicobeoordeling tot nu toe van hoe klimaatverandering de landbouwproductie in de EU-27 beïnvloedt, en doet dringende aanbevelingen. Het is de eerste EU-brede financiële evaluatie van de impact van klimaatgevaren op de huidige en toekomstige oogstopbrengsten, op basis van essentiële risicomaatstaven zoals gemiddelde jaarlijkse schade (AAL) en waarschijnlijke maximale schade (PML).
Belangrijkste bevindingen:
- De huidige jaarlijkse gemiddelde schadelast door klimaatgevaren (droogte, neerslag, hagel en vorst) komen neer op 6,4% van de EU-gewassen, oplopend tot meer dan 10% in de slechtste jaren;
- Tegen 2050 kunnen de schades aan gewassen en vee in een rampjaar oplopen tot meer dan €90 miljard — een stijging van 40% als gevolg van klimaatverandering;
- Droogte is verantwoordelijk voor meer dan 50% van de totale landbouwschades en vormt de grootste bedreiging in alle EU-regio’s
- EU-gemiddelden maskeren grote verschillen tussen landen. In de komende decennia kunnen rampverliezen in Spanje en Italië oplopen tot €20 miljard. Kleinere economieën in Centraal- en Zuidoost-Europa kunnen landbouwschades oplopen van meer dan 3% van hun BBP in extreme jaren;
- Vorstschades nemen toe ondanks opwarming, omdat eerdere bloei van wijnstokken en fruitbomen leidt tot grotere schade door voorjaarsvorst. Tegelijkertijd zullen frequentere en intensere stormen zorgen voor meer schade door hagel en overstroming;
- Toenemende kleine, frequente schades ondermijnen de opbrengst en winstgevendheid van boeren en verminderen het aantal ‘goede jaren’ waarin reserves kunnen worden opgebouwd
De verzekerings(risico)kloof:
Slechts 20-30% van de klimaatgerelateerde schades is verzekerd via publieke, private of onderlinge systemen, inclusief instrumenten uit het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB). Achter deze gemiddelden gaan grote verschillen tussen lidstaten schuil — in veel gevallen is er helemaal geen dekking.
De studie toont aan dat vooraf geregelde bescherming, vaak ondersteund door geplande overheidssubsidies, veel effectiever is voor boeren en kredietverstrekkers dan ongeplande, onzekere staatssteun achteraf.
Aanbevelingen:
Om het systeemrisico te beperken en economische schokken voor boeren en overheidsfinanciën te voorkomen, beveelt het rapport aan:
- Stroomlijnen van data voor beter risicobeheer
- Invoering van geavanceerde risico-overdrachtsmechanismen door de EU, zoals rampenobligaties en publiek-private herverzekeringsregelingen
- Schaalbare klimaatadaptatiemaatregelen
Daarnaast is grootschalige klimaatadaptatie cruciaal om gesubsidieerde verzekeringen houdbaar te houden en essentieel in onverzekerde gebieden waar frequente verliezen optreden. Beleid moet de klimaatbestendigheid op boerderij- en regionaal niveau versterken om verzekerbaarheid te waarborgen.
Lando te Molder, CEO Howden Nederland: “Het is de eerste keer dat een dergelijke risicoanalyse consistent is uitgevoerd in de hele EU. Voor Nederland betekent dit een aantal cruciale inzichten voor de agrarische sector. De belangrijkste klimaatgevaren zijn overmatige regenval, hagel — maar bovenal droogte. Bij extreme droogtejaren verwachten we dat de huidige verliezen van €2,9 miljard met 62% stijgen. Dat is niet alleen een bedreiging voor boeren, maar ook voor onze voedselvoorziening en economische stabiliteit in de regio’s. We moeten nú handelen met gerichte investeringen in klimaatadaptatie en innovatieve verzekeringsoplossingen om de sector veerkrachtig en verzekerbaar te houden.”
Luigi Sturani, CEO Howden Europe: “Klimaatvolatiliteit legt toenemende druk op boeren en uiteindelijk ook op consumenten. Dit rapport is een duidelijke oproep tot actie voor de EU-landbouw en lokale overheden om zich aan te passen. Robuustere vormen van klimaatfinanciering en consistente risicokwantificatie zijn essentieel om aanpassing te versnellen en toekomstige verzekerbaarheid van deze vitale sector te garanderen.”
Massimo Reina, CEO Howden Re International:“We zien een groeiende interesse van wereldwijde herverzekeraars en kapitaalmarkten om de weerbaarheid van de EU-landbouw te ondersteunen. Innovatieve financiële instrumenten zoals rampenobligaties en risicodelingsmechanismen kunnen boeren, overheden en de EU voorzien van de nodige middelen om substantieel privaat kapitaal aan te trekken, risico’s te delen en onze voedselsystemen te beschermen.”
EIB Vicevoorzitter Gelsomina Vigliotti:“Klimaatrisico’s zorgen voor toenemende onzekerheid in de voedselproductie. Het beheersen van deze risico’s via verzekeringen en risicobeperkende mechanismen is essentieel om investeringen van Europese boeren te ondersteunen. De uitkomsten van deze analyse zullen onze toekomstige acties sturen bij het versterken van de weerbaarheid van het EU-landbouwsysteem.”
