Het landoppervlak dat wereldwijd door droogte wordt getroffen, is in de afgelopen 120 jaar verdubbeld. De kosten van droogte zijn ook sterk gestegen. Volgens een nieuw rapport van de OESO Global Drought Outlook: Trends, Impacts and Policies to Adapt to a Drier World ) zal een gemiddelde droogte in 2035 naar verwachting minstens 35% meer kosten dan nu. In een wereld die steeds droger wordt, roept de OESO op tot een veel bredere en proactieve aanpak, waarbij landbouw, landgebruik en waterbeleid centraal staan.
In tegenstelling tot overstromingen of stormen ontwikkelt droogte zich vaak langzaam, maar de impact is niet minder ernstig De Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling OESO stelt dat klimaatverandering de omvang van droogtes aanwakkert: 40% van de aarde heeft de afgelopen decennia vaker te maken gehad met ernstige droogte. Onmiddellijke en gecoördineerde actie door overheidsinstanties om te anticiperen op droogte, deze te voorkomen en zich aan te passen aan het veranderende droogterisico zou kunnen helpen om verliezen en schade te beperken, terwijl gemeenschappen en economieën beter in staat zouden zijn om droogte te weerstaan en ervan te herstellen.
Productiviteitsverliezen
De oorzaak? Een combinatie van stijgende temperaturen, veranderende neerslagpatronen, afnemende sneeuwvoorraden én menselijke activiteiten zoals ontbossing, urbanisatie en inefficiënte irrigatie. Vooral landbouw verergert het probleem: circa 70% van alle wateronttrekking wereldwijd is voor irrigatie, waarvan een groot deel niet duurzaam gebeurt. In stedelijke gebieden zorgt verharding van de bodem voor minder infiltratie van regenwater, waardoor aquifers niet worden aangevuld.
Droogte veroorzaakt productiviteitsverliezen die veel verder reiken dan de landbouw en heeft gevolgen voor de handel, de industrie en de energieproductie. Een OESO-analyse van de waargenomen en verwachte trends in droogte laat zien hoe groot niet alleen de economische, maar ook de ecologische en sociale gevolgen zijn. Sinds 1980 heeft 37% van het land wereldwijd te maken gehad met een aanzienlijk vochtverlies in de bodem. Daarnaast vertoont 62% van de gecontroleerde watervoerende lagen die voorzien in meer dan 75% van de wereldwijde onttrekkingen sinds 2000 een dalend grondwaterpeil. De menselijke tol van droogte is al even schril: droogte draagt bij aan doden door rampen en verergert armoede, ongelijkheid en ontheemding.
Landbouwsector hard getroffen
De landbouwsector is wereldwijd het zwaarst getroffen. In droge jaren kunnen oogstopbrengsten tot wel 22% lager uitvallen. In de VS leidde de droogte in 2021 tot een schade van ruim $ 1 miljard in de landbouwproductie. Door droogte nemen ook de opbrengsten van hernieuwbare energie (zoals waterkracht) en binnenvaart af, met bredere economische gevolgen.
Ook Nederland en andere OESO-landen ontkomen niet aan dit probleem. In ruim de helft van de OESO-landen is meer dan 50% van het landoppervlak de afgelopen decennia droger geworden.
“Gecoördineerde beleidsmaatregelen op alle overheidsniveaus, in alle sectoren en in alle landen zijn nodig om de toenemende droogterisico’s het hoofd te bieden en de gevolgen voor voedselzekerheid, gezondheid, energie, vervoer, landbouw, vrede en veiligheid te beperken”, aldus Mathias Cormann, secretaris-generaal van de OESO. “Praktische oplossingen voor duurzaam beheer van water, ecosystemen en land kunnen de kwetsbaarheid verminderen, de paraatheid vergroten en de economische gevolgen van droogte verzachten.”
In de Outlook wordt benadrukt dat een proactieve aanpassingsaanpak niet alleen de negatieve gevolgen van droogte voor gemeenschappen zou verminderen, maar ook de economische veerkracht en prestaties zou verbeteren. In de vooruitzichten worden de onderliggende oorzaken en gevolgen van droogte in kaart gebracht en wordt geanalyseerd hoe geselecteerde beleidsmaatregelen de veerkracht kunnen vergroten en de aanpassing in een drogere wereld kunnen ondersteunen.
Een bredere toepassing van bestaande oplossingen is nodig om een systeembreed effect te bereiken. Innovaties in watergebruik, onder andere door waterrecycling en -oogst, kunnen de wateronttrekking door de industrie en de verwerkende industrie aanzienlijk verminderen. Het verbouwen van droogtetolerante gewassen kan worden bevorderd door stimuleringsmaatregelen en het afstemmen van regelgeving, en efficiëntere irrigatiesystemen kunnen het mondiale watergebruik aanzienlijk terugdringen. Duurzaam landgebruik en ecosysteembeheer spelen ook een cruciale rol bij het versterken van de natuurlijke weerstand tegen droogte en het veiligstellen van essentiële watergerelateerde ecosysteemdiensten.
Van crisisbeheer naar veerkracht
De OESO roept op om niet pas te reageren op droogte, maar te investeren in structurele aanpassing en risicobeheersing. Elk geïnvesteerde dollar in droogtepreventie levert gemiddeld twee tot drie dollar aan baten op – en in sommige gevallen zelfs tien keer zoveel.
De sleutel ligt in een sectoroverstijgende aanpak:
- Waterbeleid moet de balans tussen onttrekking en aanvulling herstellen, met eerlijke en toekomstbestendige verdelingsmechanismen.
- Landbouwpraktijken moeten duurzamer worden, met meer inzet op bodemkwaliteit, waterbesparing en droogteresistente gewassen.
- Natuurgebaseerde oplossingen zoals het ontharden van stedelijke gebieden en het herstellen van ecosystemen blijken bijzonder effectief in het vasthouden van water.
- Beprijzing en hergebruik van water verdienen meer aandacht: in Europa wordt nu gemiddeld slechts 2 à 3% van de werkelijke waterschaarstekosten doorberekend.
Internationale samenwerking cruciaal
De gevolgen van droogte stoppen niet bij de grens. Migratie, voedselzekerheid en handel worden beïnvloed door droogte-incidenten elders in de wereld. De OESO benadrukt daarom het belang van kennisuitwisseling, gezamenlijke planning en internationale financieringsmechanismen om droogterisico’s wereldwijd aan te pakken.
De boodschap van de OESO is duidelijk: zonder ingrijpende maatregelen zullen droogtes steeds vaker leiden tot economische verliezen, ecologische schade en sociale instabiliteit. Maar met gerichte beleidsmaatregelen, slimme landbouwpraktijken en investeringen in veerkracht is een duurzamer en waterzeker toekomstbeeld wel degelijk haalbaar.
