De aandacht voor ongevallen en veiligheid in de scheepvaart is onderbelicht, zowel in de sector als in de media. Dat schrijft Jeroen Dijsselbloem, voorzitter van de Onderzoeksraad voor de Veiligheid, in zijn beschouwing in het jaarverslag over zijn organisatie over 2020.
Daarin schrijft hij onder meer: “De Onderzoeksraad onderzoekt voorvallen waarbij de veiligheid in het geding is, in vrijwel alle sectoren van de samenleving. Vóór de oprichting, nu ruim 15 jaar geleden, bestonden er sectorale onderzoekscommissies, met name voor de transportsectoren. Onze onderzoeken naar voorvallen in de luchtvaart kunnen steevast rekenen op veel media-aandacht. Beduidend minder aandacht gaat uit naar de vele voorvallen in de scheepvaart. Op basis van internationale verdragen heeft de Onderzoeksraad de plicht ongelukken in de zeescheepvaart te onderzoeken. In 2020 verrichtten we daartoe 93 onderzoeken. We zien dat het in bijna de helft van de verplichte zeescheepvaartonderzoeken om arbeidsongevallen gaat. Soms is er sprake van beperkt, maar blijvend letsel. Bij andere voorvallen is er niet alleen potentieel, maar helaas ook daadwerkelijk een dodelijke afloop.”
Hij vervolgt: “In internationale wet- en regelgeving is veel vastgelegd, maar de voortdurende economische druk ontstaat vanaf de wal. En het toezicht, door de Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid overgedragen aan de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT), heeft weinig mogelijkheden om te controleren op naleving van bijvoorbeeld verplichte rusttijden. Zorgwekkend is ook het ‘uitvlaggen’ van Nederlandse reders, die geleidelijk al hun schepen onder de vlag van landen met minder toezicht hebben gebracht.”
De aandacht voor veiligheid staat volgens hem dus vaak onder druk van economische belangen. “De Onderzoeksraad beschouwt het als zijn taak om steeds weer aandacht te vragen voor die veiligheid. In de afgelopen paar jaar is de Raad vaker aanbevelingen gaan verbinden aan onderzoeken in de scheepvaart. Hierbij suggereren we de minister, de inspectie, de rederijen of sectororganisatie mogelijkheden om de veiligheid te verbeteren. Ook hebben we in de afgelopen twee jaar tweemaal een voortijdige waarschuwing uit laten gaan in verband met acute risico’s in de scheepvaart. Eenmaal in de context van het onderzoek naar containerschip MSC ZOE en opnieuw tijdens het onderzoek naar het omslaan van twee boomkor-viskotters. Die actieve lijn zullen we de komende jaar voortzetten.”
Dijsselbloem: “Soms krijgen ernstige ongevallen niet de aandacht die nodig is omdat “het toch goed is afgelopen. Een voorbeeld daarvan was de aanvaring van riviercruiseschip Viking Idun met een chemicaliëntanker ’s nachts op de Westerschelde. Ondanks de aanzienlijke schade konden de schepen naar een nabije haven worden gesleept en de 171 passagiers in veiligheid worden gebracht. Ons onderzoeksrapport verscheen eind 2020. De riviercruise-sector is sterk gegroeid maar het is sterk de vraag of het veiligheidsbesef is meegegroeid. De veiligheid in de binnenvaart verdient meer aandacht, ook van ons. In deze sector geldt geen onderzoeksplicht voor de Onderzoeksraad. Veel zaken worden niet gemeld, of niet doorgegeven door de betrokken inspectiedienst. Toch deden we in de afgelopen jaren enkele grote binnenvaartonderzoeken, zoals bij de aanvaring in dichte mist van de stuw in de Maas bij Grave. Rijkswaterstaat registreerde de afgelopen jaren rond de 700 ongevallen per jaar, waarvan circa 100 ‘significante’ ongevallen, maar geeft aan dat de cijfers verre van volledig zijn. We zetten ons momenteel er voor in om direct geïnformeerd te worden bij ernstige voorvallen in de binnenvaart. Dat stelt ons in staat waar nodig zaken vaker te onderzoeken.”
Bemanning
Juist de bemanning van schepen heeft het volgens Dijsselbloem zwaar gehad in de coronatijd. “Door reisbeperkingen en andere corona-maatregelen moesten velen maanden of soms zelfs een half jaar langer op hun schip blijven dan volgens de regels is toegestaan. Dit kon de veiligheid aan boord ernstig bedreigen. Het bericht ‘zeevarenden krijgen een eigen programma voor vaccinatie”’trok dan ook mijn oog. Alle opvarenden op schepen onder Nederlandse vlag of in beheer van een Nederlandse reder, ongeacht hun nationaliteit, worden gevaccineerd. Zo worden in een keer sociale, economische, gezondheids- en veiligheidsbelangen gediend. Een mooi en verstandig initiatief.”
